ULUSAL, ULUSLARARASI (REFERANS) VE TÜRKİYE YETERLİLİKLER ÇERÇEVELERİ

ULUSAL YETERLİLİK  ÇERÇEVELERİ
(Nedir?; Tanımlar)

 

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO; 2006):

“Öğrenmenin gerçekleştiğini, öğreniciler tarafından belirli bilgi ve beceri standartlarının başarıldığını ve uygulanabildiğini onaylayan belgelerdir.”

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD, 2007):

“Yeterlilik, kişinin bilgi, beceri ve/veya daha geniş yetkinlikleri belirli standartlarda öğrendiğinin yetkin bir otorite tarafından belirlenmesi halinde kazanılır. Öğrenmenin standardı, bir ölçme-değerlendirme süreciyle veya bir öğrenme programının başarıyla tamamlanmasıyla onaylanmış olur. Yeterliliğin öğrenimi ve değerlendirilmesi, eğitim programı sırasında ve/veya işyeri deneyimi sırasında gerçekleşebilmektedir. Bir yeterlilik, bir mesleğin icrası için verilen resmi yetki de olabilmektedir.

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi (2008):

“Yetkili bir otorite tarafından bireyin öğrenme kazanımlarını belirli standartlara göre başardığının belirlenmesi halinde elde edilen, bir değerlendirme ve geçerlilik kazandırma sürecinin resmi kazanımıdır.”

Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC; 2009):

“Ulusal Yeterlilik Çerçevesi, yeterliliklerin öğrenme kazanımlarından oluşan seviyelerde özel kriterlere göre sınıflandırılması için bir araçtır.”

 

ULUSAL YETERLİLİKLER  ÇERÇEVELERİ
(Kronoloji)

 

• Yeni Zelanda, “Ulusal Yeterlilik Çerçevesi” ifadesini resmi olarak kullanan ilk ülkedir. Yeni Zelanda’yı Avustralya, Güney Afrika, İskoçya ve İrlanda izlemiştir (1983-2003).
• Bologna Süreci (2005): Avrupa Yükseköğretim Alanı Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri: EHEA Ülkeleri (48 ülke)
• AB Yaşam Boyu Yeterlilikler Çerçevesi (2008): AB, AB Ekonomik Birliği ve aday ülkeler
• Günümüzde Dünya’da 150’nin üzerinde ülke kendi Ulusal Yeterlilikler Çerçevelerini geliştirmiş veya geliştirme aşamasındadır.

 

ULUSAL YETERLİLİKLER  ÇERÇEVELERİ
(Sınıflandırma)

 

İletişimci (Communicational) Çerçeveler:

Mevcut eğitim ve öğretim sistemini başlangıç noktası olarak kabul etmekte olan; sistemi daha şeffaf ve anlaşılır kılmayı, genellikle modernleştirmeyi, tutarlılığını artırmayı, erişimi özendirmeyi ve programlar arası ilerleme ve transfer fırsatlarına dikkat çekmeyi amaçlayan çerçevelerdir.

Düzenleyici (Reforming) Çerçeveler:

Mevcut sistemi başlangıç noktası kabul eden ancak kaliteyi iyileştirme, tutarlılığı artırma, eğitim sunumu sırasındaki eksiklikleri giderme veya hesap verme sorumluluğunu artırma yoluyla mevcut sistemi geliştirmeyi amaçlayan çerçevelerdir. Genellikle yasal ve düzenleyici role sahiptirler.

Dönüştürücü (Transformational) Çerçeveler:

Gelecek için önerilen bir sistemi başlangıç noktası olarak kabul eden, kazanım-odaklı yeterliliklerin tanımlanacağı ve eğitimin sunulma şekline belirgin bir atıfta bulunulmayacak bir sistem tanımlayan çerçevelerdir. Genellikle bu amacı gerçekleştirmek için yeterliliklerin mevcut standartlardan, kurumlardan ve eğitim programlarından bağımsız olarak belirlenmesini sağlayan öğrenme kazanımları kullanılmaktadır.

 

YETERLİLİKLER  ÇERÇEVELERİ
(Şemsiye/Referans Çerçeveler)

 

AVRUPA:

• Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA): “QF - EHEA”: Bologna Süreci-Bergen Kararı, 19-20 Mayıs 2005: Sadece yükseköğretim yeterlilikleri için geliştirilmiştir.)
• Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning): “EQF-LLL”: Avrupa Parlementosu ve Konseyi 23 Nisan 2008: Formal, informal ve yaygın öğrenme yolları ile kazanılmış, İlk, orta ve yükseköğretim düzeyinde mesleki eğitim de dahil olmak üzere tüm yeterlilkleri kapsamaktadır.)

DİĞER:

• Karayipler Topluluğu Yeterlilikler Çerçevesi (2002)
• Güney Afrika Yeterlilikler Çerçevesi (2005)
• Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN, 2007)

 

UYÇ’LER ÜLKELER VE YÜKSEKÖĞRETİM İÇİN NEDEN ÖNEMLİDİR?

• Düzeyler arasında öğrenme çıktılarına dayalı açık tanımlamalar ve ilişkiler ile yeterliliklerin amaç ve çıktılarını açık hale getirir,
• Farklı yeterlilikler arasındaki bütünlüğü ve örtüşmeyi ortaya çıkararak, yeterliliklerin bir bütün sistem içerisinde birbirleri ile ilişkilendirilebilmelerini ve bu sayede düzeyler arasında ilerlemeyi ve geçişi sağlar,
• Paydaşların katılımı ile kabul edilmiş, eğitime rehberlik eden ulusal çağdaş bir çerçeve sunar;
• Mevcut yeterliliklerin anlaşılması, düzenlenmesi ve geliştirilmesine olanak sağlayan bir yapı oluşturur,
• Yeni yeterliliklerin tasarlanabilmesi için bir içerik sunar.
• Yerliliklerin reformunu kolaylaştırarak, değişen toplumsal ihtiyaçlara uygun yeni yeterliliklerin geliştirilmesine yardımcı olur
• Öğrenci ve diğer paydaşlara karşı sorumluluklarını yerine getiren (özerk) yükseköğretim kurumlarını destekler,
• Yeterliliklerin vatandaşlar, işverenler ve toplumun bütün üyeleri için rollerini ve yararlarını göstererek bunlara ulaşılmasını teşvik eder;
• Yeterlilikler ile tanınma ve hareketlilik arasındaki farklı ulusal rolleri ve ilişkileri açıklayarak ulusal ve uluslararası düzeyde vatandaşların ve işverenlerin bilincini yükseltir,
• Ülke dışında yükseköğretimin tanınmasını ve cazibesini artırır.

 

UYÇ’LER  EĞİTİMCİLER İÇİN NEDEN ÖNEMLİDİR?

• Öğrencilerine, öğrenim gördükleri programın ve program içerisindeki derslerin amaçlarını ve bunları başarı ile tamamladıklarında kazanacakları yeterlilikleri açıklamalarına yardımcı olur,
• Başka bir eğitim kurumunda alınmış olan derslerin tanınmasını, intibakını ve kredilendirilmesini kolaylaştırır,
• Ders programı değişimini ve içerik geliştirilmesini kolaylaştırır,
• Derslerin ulusal ve uluslararası düzeyde daha kolay anlaşılmasını ve tanınmasını sağlar,
• Ölçme ve değerlendirme süreçlerinin öğrenme çıktıları ile ilişkilendirilebilmesini ve bu sayede derslerin başarı ve etkinliğinin geliştirilebilmesine yardımcı olur.

 

UYÇ’LER ÖĞRENCİLER İÇİN NEDEN ÖNEMLİDİR?

• Öğrencilerin eğitim programlarını ve derslerini bilinçli seçmelerine ve bunları başarı ile tamamladıklarında hangi yeterliliklere (neleri bileceklerine, uygulayabileceklerine ve hangi sosyal ve iletişim yetkinliklerine) sahip olacaklarını önceden bilmelerine yardımcı olur,
• Öğrencilerin öğrenim programları dışındaki aktivitelerinde öğreneceklerinin anlaşılır olmasına yardım eder,
• Öğrenci hareketliliği için engelleri azaltır ve yaşam boyu öğrenimi teşvik eder,
• Eğitim-Öğretim düzeyleri arasında yatay ve dikey geçişleri anlaşılabilir hale getirir ve kolaylaştır,
• Yeterliliklere giriş ve çıkış noktalarının belirlenmesi ile yeterliliklerin kazanılmasında çeşitli alternatif yollar yaratarak yeterliliklere ulaşımı ve sosyal katılımı geliştirir,
• Ara yeterlilikler dahil bütün yükseköğretim yeterliliklerinin ve kredi aralıklarının kapsamlı bir listesini sağlayarak öğrenenlere yardım ederler, onları destekler ve onlara yönelik bütün eğitim fırsatlarını açıklar.

 

UYÇ’LER İŞVERENLER İÇİN NEDEN ÖNEMLİDİR?

• İstihdam edecekleri öğrencilerin mezuniyetleri sonunda neleri bileceğini, bunları hangi ölçüde uygulamaya aktarabileceğini, bilgi ve becerilerinden ne bekleyeceklerini anlamalarına yardım eder,
• Eğitim kademeleri arasındaki yeterliliklere dayalı farkı ve bunların, ihtiyaçlara göre istihdamına yönelik daha bilinçli tercih yapmalarına yardımcı olur,
• İlgili oldukları alanlarda eğitim-öğretim programlarının geliştirilmesine paydaş olarak katılmalarını ve beklentilerini aktarmalarını kolaylaştırır.

 

ŞEMSİYE/REFERANS ÇERÇEVELER İLE ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVELERİ İLİŞKİSİ

 

TÜRKİYE YETERLİLİKLER ÇERÇEVELERİ (TYÇ, TYYÇ)
(Yasal Altyapı ve Kronoloji)

• Mesleki Eğitim ve Öğretim Sistemini Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP, 2002-2007)
• Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013)
• Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018)
• MEB Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi (2007-2013)
• Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ; YÖK & Yükseköğretim Kurumları, 2006-2010)
• Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ; MYK, MEB, YÖK ve Diğer Paydaşlar, 2008-2018)
• TYYÇ’nin yükseköğretim kurumlarında uygulanmaya başlanması (2010-hde.)
• TYÇ’nin Bakanlar Kurulu kararı ile kabulu (2015)
• TYÇ ve TYYÇ’nin Avrupa Şemsiye Yeterlilikler Çerçeveleri (EQF-LLL & QF-EHEA) referanslanması (2017)
• TYÇ Kalite Güvencesi Yönetmeliğinin yayınlanması (Mart 2018)

 

TÜRKİYE YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ (TYÇ)

• Türkiye’de ulusal yeterlilik çerçevesi için önerilen model, formal, informal ve yaygın öğrenme yolları ile kazanılmış, ilk, orta ve yükseköğretim düzeyinde mesleki eğitim de dâhil olmak üzere Türkiye’deki bütün yeterliliklerin tanımlanabileceği ve sınıflandırılabileceği ve bu sayede yeterlilikler arasındaki ilişkilerin tanımlanabileceği tek bir yapı oluşturacak şekilde tanımlanmaktadır.

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi;

• Mevcut yeterlilikler için referans çerçevesi,
• Yeni yeterliliklerin geliştirilmesi için temel,
• Yaygın ve informal öğrenmenin tanınması için gerekli süreçlerin geliştirilebileceği bir ortam oluşturacaktır,
• Ayrıca, yabancı yeterliliklerin Türkiye’de, Türkiye yeterliliklerinin de yurt dışında tanınması için temel ölçüt (benchmark) olacaktır.

 

TYÇ’NİN KAPSAMI

• TYÇ, Türkiye’deki yeterliliklerin sınıflandırılmasını sağlayan tek yapı olarak, kalite güvencesi sağlanmış bütün genel, akademik ve mesleki yeterlilikleri kapsamaktadır. (MEB, YÖK, MYK ve Diğer)
• Türkiye’de iş piyasasında şu anda kullanılmakta olan birçok mesleki yeterlilik MYK aracılığı ile TYÇ’de yer almaktadır.
• Yeterlilik sistemleri ve çerçeveleri, Türkiye’de eğitim ve öğretim sisteminde hâlihazırda mevcuttur. Bunlar arasında, Milli Eğitim Bakanlığı ve MYK’nın yeterlilik sistemleri ile Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) bulunmaktadır. Söz konusu sistemlerin varlığı devam edecek ve kapsamlarında yer alan yeterlilikler TYÇ’ye de dâhil edilecektir.
• TYÇ’de yer alacak bütün yeterliliklerin, sorumlu kurumlar MEB, MYK ve YÖK tarafından geliştirilen uluslararası kabul görmüş iç ve dış kalite prosedürlerine göre kalite güvencesi sağlanmış olacaktır.

 

TYÇ SEVİYELERİ VE SEVİYE TANIMLAYICILARI

TYÇ, ortak öğrenme kazanımlarına göre tanımlanmış 8 seviyeden oluşmaktadır.

Her bir seviye için öğrenme çıktıları (seviye tanımlayıcıları);

• Bilgi      
• Beceri
• Yetkinlik

olarak 3 ana tanımlayıcı öğrenme kazanımı bileşeni altında tanımlanmıştır.

Ayrıntılı bilgi için lütfen tıklayınız.

 

TYÇ’NİN MİMARİSİ

 

TYÇ YETERLİLİK TÜRLERİ

TYÇ geliştirme sürecinde yapılan incelemelerde, sadece seviye yapısı kullanılmasının etkili bir sınıflandırma yapılmasını güçleştireceği öngörülerek seviye yapısının yanı sıra çeşitli yeterlilik türlerinin belirlenmesine ve kullanılmasına karar verilmiştir.

Yeterlilik türü; TYÇ’nin aynı seviyesinde yer alan ve işlevleri, öğrenme kazanımları, kredi değerleri veya genel, meslekî ve akademik yönelimleri açısından benzerlik gösteren yeterliliklerin sınıflandırıldığı yeterlilik gruplarını temsil etmektedir. Yeterlilik türleri, belirli bir öğrenme alanıyla ilişkili değildir. Yeterlilik türleri, aynı seviyede yer alan ancak işlevleri, öğrenme kazanımları, kredi değerleri ve/veya yönelimleri açısından önemli farklılıklar gösteren yeterliliklerin birbirinden ayırt edilmesine olanak sağlamaktadır. 

 

TYÇ KAPSAMINDA YER ALAN YETERLİLİK TÜRLERİ 

 

TYÇ ve ANAHTAR YETKİNLİKLER

 

EQF-LLL, TYÇ & TYYÇ İLİŞKİSİ

 

Ayrıntılı bilgi için Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi sayfasını ziyaret edebilirsiniz.